BLOG | Veilig medicatieproces begint met een goede logistiek

Met een gezamenlijke aanpak wil de zorgsector het grote aantal slachtoffers door gebruik van verkeerde medicijnen drastisch reduceren. Met name in ziekenhuizen en zorginstellingen zijn fouten bij de toediening van medicijnen voor een belangrijk deel te wijten aan een haperende logistiek. Heeft de sector voldoende oog voor het logistieke proces?

Op 4 juni jl. hebben vijftig organisaties de handen ineen geslagen om fouten bij medicijngebruik te voorkomen. Door die fouten overlijden jaarlijks naar schatting duizend mensen. Met een gezamenlijke aanpak hoopt de ‘Alliantie Medicatieveiligheid’ het aantal incidenten drastisch te reduceren. Daarbij mikt de alliantie op drie thema’s: goede (elektronische) medicatieoverdracht, optimaliseren van medicijngebruik en meer samenwerking tussen alle disciplines, van artsen en apothekers tot verpleegkundigen en patiëntenkoepels.

Barcodescanning

De alliantie is een initiatief van minister Bruno Bruins van Medische Zorg. Het grote aantal incidenten is hem een doorn in het oog. “Medicatieveiligheid staat al jaren hoog op de agenda. Er gebeurt heel veel, maar toch is het aantal vermijdbare opnames en sterfgevallen de laatste jaren helaas niet gedaald. Er is dus meer nodig. Daarbij is het cruciaal dat er altijd een actueel medicatieoverzicht is, dat mensen en zorgverleners zich bewuster zijn van risico’s en dat er een goede overdracht plaatsvindt”, sprak de minister bij de start van de alliantie.

Voor een deel zijn medicatiefouten – met name binnen ziekenhuizen en andere zorginstellingen – het gevolg van een gebrekkig functionerende logistiek. Dat blijkt althans uit onderzoek van Willem van der Veen, die in december vorig jaar op het onderwerp informatietechnologie en medicatieveiligheid is gepromoveerd aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zijn team observeerde 250 verpleegkundigen, terwijl zij verspreid over vier ziekenhuizen in totaal 6000 keer medicijnen verstrekten aan patiënten. Daarbij maakten ze gebruik van barcodescanning, maar in twee derde van de gevallen werd die technologie niet goed toegepast.

Onvoldoende wifi-dekking

Wat is de praktijk? Verpleegkundigen gebruiken tijdens hun ronde langs de patiënten een ‘slimme kar’ met daarop een computer die toegang biedt tot het elektronisch patiëntendossier (EPD) en het elektronisch voorschrijf dossier (EVD). Als een verpleegkundige de barcodes op het medicijn en op het polsbandje van de patiënt te scant, checkt de computer of dat inderdaad het correcte medicijn voor die patiënt is. Maar in de praktijk blijkt regelmatig dat die kar te breed is voor de deur die toegang biedt tot de kamer van de patiënt. Of dat het wifi-netwerk onvoldoende dekking heeft in de kamer.

Daarnaast lijkt het erop alsof verpleegkundigen onvoldoende instructie hebben gehad. Als de computer op de slimme kar een foutmelding geeft, wordt die regelmatig genegeerd. En wat moet de verpleegkundige doen als de patiënt geen polsbandje met barcode blijkt te dragen of als de barcodescanner stuk is? Veel verpleegkundigen verzinnen ‘workarounds’ die fouten in de hand werken. In de gevallen waarin barcodescanning niet goed functioneerde, was de kans op medicatiefouten 8 procent. Als de barcodescanning wel goed werd toegepast, maakten de verpleegkundigen in slechts 1 procent van de gevallen een fout.

Logistieke bril

Een goed medicatieproces begint met een goede logistiek. Dat begint al in de apotheek, waarvandaan de medicijnen door het ziekenhuis of de zorginstelling wordt gedistribueerd. Een waterdicht IT-systeem met barcodescanning helpt om fouten tijdens het distributieproces en aan het ziekenhuisbed te voorkomen. Zoals Van der Veen in zijn proefschrift concludeert, zijn daarvoor verpleegkundigen nodig die daadwerkelijk begrijpen hoe de technologie werkt. Hopelijk telt de Alliantie Medicatieveiligheid ook experts die met een logistieke bril naar het medicatieproces kijken. Juist in een ziekenhuis zou de patiëntveiligheid gewaarborgd moeten zijn.